En majo pasintjare lanĉita satelito kaj la nova observatorio en Kitt Peak (Arizono, Usono) ebligos al astrofizikistoj dumaniere observi fontojn de X-radioj en la kosmo. Temas pri la satelito Explorer 52, la tria el serio de malgrandaj astronomiaj satelitoj. Ĝia esplorprogramo inkludas kvar interesajn eksperimentojn. Unue, galaksiaj absorbaj eksperimentoj, kun celo observi absorbon de malaltenergiaj difuzaj X-radioj en la interstela materio de nia Galaksio. Due, observo de veterŝanĝoj dum aktivado de X-radiaj fontoj en la konstelacio Skorpiono Sco X-1. Trie, situo-difino de X-radiaj fontoj en Lakta Vojo kun precizo de 15 arkosekundoj, kaj, kvare, observo kaj sekvo de malfortaj X-radiaj fontoj ekster nia Galaksio.
La observatorio sur la Tero estas ekipita per teleskopo de Cassegrain Coudé-a tipo kun la objektiv-spegulo de 132 cm (52 coloj) diametre. La informoj mezuritaj per instrumentoj por detekto de X-radioj lokigitaj en Explorer 52 estos per radio-ondoj sendataj al la Tero, kie ili estos analizataj per elektron-kalkuliloj kaj disponigitaj al astronomoj. Tio ebligos simultanajn observojn de la sama fonto en du diferencaj partoj de elektromagneta spektro de la radiado. Oni aparte atendas bonajn rezultatojn okaze de rentgenaj kaj optikaj observoj de subita aktiviĝo de iuj X-radiaj fontoj en la kosmo.
Oni ofte ripetas la frazon »La Suno estas fonto de la vivo«. Fakte, la Suno donas al la Tero egan energion — tiu ĉi energio, esprimita en ĉevalfortoj, estas: 500 bilionojn da ĉevalfortoj. Ni skribu tiun ĉi fantazian ciferon.
Se ni jungus 500 bilionojn da ĉevaloj unu post la alia, tiu ĉi ĉevalvico estus tiom longa, ke ĝi miliardoble ĉirkaŭprenus ekvatoron de la Tero (por esti tute klara: ni povus tiun ĉi longegan ĉevalvicon miliardfoje »ĉirkaŭvolvi« ĉirkaŭ nia Tero!).
Kaj ni, ĉefine, ankoraŭ sciu la »malgrandaĵon« — ke tio, kion la Suno donas al la Tero, estas eĉ malpli ol unu miliardono de plena Suna potenco…
Antaŭ nelonge finiĝis trimonata kuna flugo de la senpilota kosmoŝipo »Sojuz 20« kaj orbita stacio »Saljut 4«. La senpilota kosmoŝipo »Sojuz 20« estis lanĉita la 17-an XI pasintjare kaj du tagojn poste efektiviĝis ĝia aŭtomata kuniĝo kun la stacio »Saljut 4«. Dum la kuna flugo de la kosmoŝipo kaj la orbita stacio oni atingis signifajn rezultatojn en elprovo de la konstruaĵo kaj ŝipsistemoj de ambaŭ kosmaj flugmaŝinoj.
La 10-an II ĉi-jare oni disigis la kosmoŝipon de la stacio kaj je difinita tempo oni aktivigis motoron en »Sojuz 20« por malpliigi la flugrapidon. Post tio »Sojuz 20« eniris la atmosferon kaj ĝia kabino faris kontrolitan descendon kaj molan alteriĝon en antaŭvidita regiono de Sovetunio.
Per tiu flugo la kosmoŝipo »Sojuz 20« demonstris kiaj estas eblecoj de kosmoŝipoj sen ŝipanaro. Probable en proksima estonto tiaj ŝipoj transportos rezervajn materialojn al ŝipanaro, kiu longe restadas en orbita stacio. Tio aparte gravos se oni tiamaniere transportos ankaŭ hejtaĵon necesan por manovrado, orientiĝo kaj stabilizo de orbita stacio,
kio ebligos pli longan daŭron de ĝia kontrolata flugo. Kosmoŝipoj sen ŝipanaro povus doni helpon al ŝipanaro, kiu ne povas reveni pro difekto en sia kosmoŝipo. Sed povas esti ke oni iam muntos en orbito grandajn staciojn tiamaniere, ke unuopaj elementoj aŭtomate kunligiĝos, ekipitaj per aŭtomata sistemo por renkonto kaj kunligo, tia kian oni sukcese demonstris dum la antaŭ nelonge finiĝinta flugo de »Sojuz 20«.
Ni neniu ankaŭ ke oni en »Sojuz 20« faris kompleksajn biologiajn eksperimentojn per diversaj plantoj kaj vivaj organismoj. Tiel ekzemple oni studis influon de la sengravita stato je genetikaj ecoj de la kresko kaj evoluo de muŝetoj nomataj »drozofiloj«. En la ŝipo troviĝas en specialaj blokoj dudeko da specoj de pli altaj plantoj kaj inter ili troviĝis ankaŭ kaktoj, maizosemoj, fabo-kulturo ks. Oni studis ŝanĝojn de planta molekula strukturo kaj influon de la kosma radiado sur plantojn. Oni ankaŭ studis influon de faktoroj dum la kosma flugo sur diversajn mikroorganismojn.
Ni diru je la fino ke »Sojuz 20« estis tria ŝipo, kiu kuniĝis kun »Saljut 4«. Nome, pasintjare en tiu scienca orbita laboratorio restadis du grupoj de sovetuniaj kosmonaŭtoj (la ŝipanaroj de »Sojuz 17« kaj »Sojuz 18«). »Sojuz 19« kuniĝis kun la ŝipo »Apolo«.
Instrumentaro en »Saljut 4« (lanĉita la 26-an XII 1974) ankaŭ plu normale funkcias kaj la stacio memstare daŭrigis flugon post la disiĝo de »Sojuz 20«.
Merkuro estos videbla kiel matena astro ĉirkaŭ la 29-a de januaro tuj antaŭ suneliro super sudorienta horizonto.
Venuso dominos tutan vintron kaj printempon kiel escepte, ĝustadire — senkonkurence brilega astro en la tuta ĉielo (vespere, super sudokcidenta horizonto). Por rekoni Venuson inter la steloj: la Luno »preterpasos« en la ĉielo Venuson en la tagoj: 23-an de januaro, 21-an de februaro kaj 21-an de marto 1977.
Marso — en nekonvena situo por observado pro (kompreneble, nur laŭŝajna) proksimo al la Suno.
Jupitero — videbla kiel brila (cetere, krom Venuso — la plej brila) vespera astro en konstelacio de la Taŭro (apud ĉarma stelgrupeto nomata »Plejadoj«).
Saturno estos 1a 2-an de februaro en »opozicio« t. e. plej proksima al la Suno, do, bonege videbla tutan vintron kaj printempon en konstelacio de Kankro, (inter Ĝemeloj kaj Leono, cetere proksime — iom orienten — de la famaj steloj Kastoro kaj Polukso en la Ĝemeloj). Por rekoni planedon Saturno inter la multnombraj kaj brilaj steloj (cetere, Saturno estas laŭ brilo proksimume egala al la steloj de unua grando, do al plej brilaj steloj) — jen informo: la Luno »preterpasos« en la ĉielo Saturnon la 4-an de februaro kaj la 3-an de marto 1977.
| Plenluno | Lasta kvar. | Novluno | Unua kvarono | |
| Januaro: | la 5-an | la 12-an | la 19-an | la 27-an |
| Februaro: | la 4-an | la 11-an | la 18-an | la 26-an |
| Marto: | la 5-an | la 12-an | la 19-an | la 27-an |
la printempo komencas la 20-an de marto je 17-a horo 43 minutoj (laŭ la »universala« t. e. griniĉa tempo). La Tero estos plej proksima al la Suno (»perihelio«) la 3-an de januaro 1977.
Fonto: revuo "Homo kaj Kosmo", n-ro 1976/1-2, p. 22-24.
Kunlaborinto: Dorogi Gáborné Viktória, Mészáros István
STEB: http://www.eventoj.hu