BOCARDO (a Bokardo). 0850.

1. Mnemonika vorto, enkadre de la tradicia logiko, de la 3-a silogisma figuro (en kiu du foje la meza termino estas subjekto de la premisoj).

Estas ses la silogismaj modoj de 3-a figuro, kaj en la jena sinsekvo: Darapti, Felapton, Disamis, Datisi, Bocardo (5-a modo), Dimatis.

La komenciûinta konsonanto B rilatas al konverto kun la unua figuro, kaj sekve la rilato de Bocardo estas kun Barbara (vd 0850.3).

La vokaloj priskribas la sekvan kvalitojn por la propozicioj de Bocardo:

O - partikulara negativa,

A - universala asertiva,

O - denove partikulara negativa).

Ekzemplo:

Kelkaj M ne estas P;

îiu M estas S;

do, kelka S ne estas P.

Konkreta ekzemplo:

"Kelkaj homoj ne estas ïtonoj (O);

Îiu homo estas animalo (A);

"Do kelkaj animaloj ne estas ïtonoj" (O) (Petro Hispano, Summulae Logicales, 4, 15).

2. Rekteco de Bocardo. Estu atento al la ûenerala leûo de la 3-a figuro:

la malgranda premiso devas esti asertiva,

Tiel konstateblas en la prezentitaj ekzemploj:

- Îiu homo estas ...

3. Konverto. Kiel komenciûinta per B, la reduktiûo estas al Barbara de la 1-a figuro.

Sed la litero c instruas, ke la operacio fariûas per malrekta formo, per retroiro, a redukto al absurdo, per impossibile (= per la neeblo).

4. En simbola notacio, en kiu S estas subjekto, P - predikato, M - meza termino, la skizo de Bocardo restas kiel sekviûas:

(M o P) v (M a S). e . (S o P)

Notacio kiel leûo en elementa kvanta logiko:

(w x (G x v k H x) v v x ( G x 6 F x))

E. Pauli.

BOCVANO. Filozofio en... 0852.

Ûeneralaëoj (vd 0852-000).

Filozofoj de Bocvano (vd 0852-002).

Resumo de filozofio en Bocvano (vd 0852-005).

BOHEMIO. 0853.

1. Etimologie, bohemio devenas el la toponimia nomo, tra la francforma Bohême (= Bohemio, Bohemujo), siavice el la genta nomo bohemo, sed por signifi vivmanieron. Estis Bohemio reûlando ûis la 17- jarcento, kaj hodiaö ûi korespondas al la Îeäa Respubliko.

Substantiva radiko. Vortformoj: bohemio, bohemiano, bohemia, bohemie. Proksima radiko: bohem-, kiu malsame vortformas: bohemo (genta nomo), Bohem-io, -ujo (lando), bohema (rilata al hohemo). Rimarku la diferencon inter la radikoj: bohemi-o (pli longa radiko) kaj Bohem-io (malplilonga kaj signifanta landon).

2. Bohemio estas vivmaniero kun ne severaj konvenciaj moroj kaj sen regula okupo.

Kompreneble, bohemio supozas apartan mensan strukturon, kaj kio centriûas en sentoj, malmulte en racio. Sekve de tio, bohemianoj oftas inter artistoj, kun elstaro kantistoj kaj poetoj.

La aparta kapablo de kantistoj kaj poetoj estas la asociiûo de imagoj, kaj sekve ili facile restas bohemiaj.

Foje, tamen, kantistoj kaj poetoj estas ankaö tre inteligentaj. En tiu kazo, se la racio multe funkcias, tiuj homoj ne estas tiel inklinaj al bohemio ol la aliaj.

3. Takse, bohemiado estas principe morale indiferenta elekto. Rigardate izole, la malligo rilate la severajn konvenciajn morojn enhavas iom da saûo.

Sed ne îiam estas pro saûo ke bohemianoj restas indiferentaj al konvencioj! Fakte ili estas dependaj de aparta mensa strukturo, inklina al sentoj.

Bohemia vivmaniero malhelpas la socian evoluon, pro manko de ekonomia produktado, precipe se la boemianoj fariûas kreskeme multaj.

Principe, bohemianoj ankaö produktas, kiam ili estas artistoj. Sed tro da kanto kaj poezio ne malsatigas la homojn. Nur ûis certa punkto la socio kapablas absorbi la artan produktadon de bohemianoj.

E. Pauli.

BOLIVIO (+). Filozofio en... 0854.

Ûeneralaëoj (vd 0854-000).

Filozofoj de Bolivio (vd 0854-002).

Resumo de la filozofio en Bolivio (vd 0854-005).

BOJKOTI, -O (+). 0855.

1. Etimologie, bojkoto devenas el la angla boykott (= malhelpi, embarasi), en la kunteksto de la kapitano C. C. Boycott, administranto de vasta bieno en Irlando, îirkaö la jaroj 1880, kaj kiu sisteme rifuzis labori kaj ne akceptis fari iun ajn akordo.

2. Bojkoto estas devigi iun per la embarasa izoligo de la koncernaj entreprenoj malpermesante la socian normalan rilaton kun la klientaro. Ekzemple, bojkoti firmon, bojkoti uzon de servoj, bojkoti vendadon de fremdlandaj varoj.

Nuance, blokado (vd) estas perturbo per io, per kio fariûas neebla grava funkcio, ekzemple la paso de trajno, dum bojkoto embarasas pli amplekse. Striko (vd) estas interkonsentita laborîeso, decidata de grupo de laboristoj, dum boikoto kaj blokado akative embarasas.

3. Takse, bojkoto ne estas principe malmorala, kiam fare nur kiel defendo de pli fundamentaj rajtoj, se ne restas alia maniero fari tion, kaj îio estu farata kun proporcio.

Kontraö bojkoto estas la fakto, ke ûi, pro la komplikeco de la sociaj interrilatoj, kutime atingas rajtojn de pluraj, foje ankaö aliajn rajtojn de la bojkotito mem. La bojkotisto konsciu, ke en la mondo ne nur ekzistas liajn fundamentajn rajtojn.

Pledi malorde siajn proprajn rajtojn povas esti alia krimo.

Sekve pri la bojkoto estu klaraj la leûoj, tiel same kiel pri la blokado kaj strikoj. Antaö ke tiaj rimedoj estu uzataj, la leûo determinu kion fari ankoraö fari por eviti ilin. Tiuj leûoj determinu kiel la bojkotanto riparu al tiuj, kiujn li maljuste atingis kaj ankaö kiel la riparu al la kolektivo se ankaö tiu îi estis atingata maljuste.

Paradokse, kiam bojkotisto eventuale atingas rezultojn, li fariûas nacia heroo. Tamen, liaj krimoj restas îiam krimoj.

E. Pauli.

BOLERO. 0856.

1. Etimologie, bolero el la hispana bolero, kaj el nekonata origino, de la 18-a jarcento.

2.Bolero estas ûenro de kanto kaj danco, origine hispana, per modera ritmo 3/4, kutime per akompano de gitaro (kvar, aö seskorda instrumento) kaj kastanjeto (klakilo).

Estas bolero signifa kiel ûenro de arto (vd), kun iom da elstaro inter aliaj.

3. Historie, bolero estas kreo atribuata al Sebastian Cerezo, en 1789, probable per transformo de alia danco.

Famiûis Bolero de la franco Maurice Ravel (1875-1931).

E. Pauli.

BOLÏEVISMO. 0857.

2. Bolïevismo estis rusa marksisma movado, naskiûinta kiel kaïita revolucia partio en 1903, triumfanta en 1917, super la nobela socio, per faligo de la imperiestro, kaj enkondukanta la socialisman ekonomion.

Îefaj gvidantoj estis Lenin (1870-1924), Josef Stalin (1879-1953), ambaö ideologoj.

Bolïevismo estis nedemokratia reûimo, kun perforta agado, ûis 1991, kiam finiûis la Unio de la Sovetaj Socialistaj Respublikoj.

E. Pauli.

BOMBO (+) (problemo de proporcio en sindefendo). 0858.

Gr: $ ` : $ @ H , -@ L . L: bombus, -i.

1. Etimologie, bombo devenas, per sinsekvo, tra la itala bomba, kaj tra la latina bombus (= surda bruo, bruo de la abeloj), el la greka onomatopea $ ` : $ @ H (= surda bruo). La nuntempa signifo kiel deterua artefaritaëo fiksiûis je la 16-a jarcento. El la sama radiko devenas pumpi, -ilo.

Substantiva radiko. Vortformoj: bombo, bombi (tr), bombaviadilo, bombkanono, bomborako, bombotruo, atombombo (vd), hidrogenbombo, uranibombo.

2. Bombo estas eksploda artefakto, kapabla detrui, kun karaktero kutime bruega.

La efiko de bomboj transformis la militojn en terurajn spektaklojn, ûis kiam oni preferis aliajn rimedojn por solvi la agreson inter la nacioj.

3. Specoj. Laöforme, bomboj agas per eksplodo, kaj ordinare per plivolumiûo de gaso. Sed la danûeraj rezultoj povas esti atingataj per la eksplodo mem, kaj ankaö per aliaj faktoroj, kiel fajro, radioaktiveco, kemiaj efikoj.

Laömaterie, bomboj varias per la elementoj uzataj en la plej diversaj formoj de eksplodo.

4. Sindefendo (vd) estas fundamenta rajto de îiu individua homo kaj de îiu grupo. Sekve de tio, la havo de armilo (vd) estas rajto ne forigebla per leûa malpermeso. Tamen, tiu rajto devas esti perfektigata, îar tre danûera.

Ekzemple, oni permesu armilojn proporciajn al la neceso, kun sufiîa garantio de bona uzo kaj kontrolo. La individua sindefendo ne bezonas atombombo, nek eksplodaj bomboj, nek potencaj pafiloj.

5. Malfacile estas determini la proporciecon en la kazo de sindefendo de nacioj unu kontraö la aliaj.

En tiu kazo la rajto de sindefendo devas esti perfektigata per pluraj iniciatoj. Interalie, per la internacia politika organizado (Monda Federacio) kaj per kontrolo de la armiloj, por ke ili estu racie uzataj.

Kiel rimedo de sindefendo (vd), bomboj estas principe uzeblaj, se la milito mem eventuale estas justa, kaj se la situacio estas tiel malespera, que estas la ununura solvo.

Îar en sindefendo devas okazi proporcio, bomboj ne povas esti uzataj en îiu formo de sindefendo. La postulo de proporcio rekomendas, ke per bomboj ne estu ordinare atakata la civila loûantaro, sed nur militista objektivo.

6. Per internaciaj pledoj la nacioj proponas al si mem ne uzi la plej malhumanajn rimedojn. Estas precipe malhumanaj la atombomboj kaj kemiaj armiloj.

La efikeco de la internaciaj limigoj al ne uzo de kelkaj rimedoj atingas iom da efiko, se la konvencioj pri la memdefendo estas sufiîe saûe establitaj dum la tempo de paco.

E. Pauli.

BONA,- O, -ECO (*). 0860.

Gr:  ( " 2 ` H < ;  ( " 2 ` < ; P D 0 F J ` J 0 H (de persono),  D , J Z (de aëo). L: bona; bonitas, -atis.

1. Etimologie, bona devenas el la latina bonus, siavice el pli antikva latina radiko dwenos, kun la sama primitiva signifo, kaj nekonata origino. El ûi devenas ankaö bellus (= bela), tra la primitiva dwenolos.

Adjektiva radiko. Vortformoj: bona, bone, bono, bonaëo, boneco, bonemo (vd), bonega, bonigi, bonulo, malbona, malbono (vd), malboneco, malbonigi, malbonulo, nebona, pliboneco, plibonigi, rebonigi, bonvolemo, bonstata (vd).

2. Bona, en metafizika senco, estas tio, kio, laö la vidpunkto de la ekzisto, estas konvena al si mem. Ekzemple, la ekzisto estas konvena al tiu, kiu estas la ekzistanto, kaj pro tio la ekzisto direblas bona. Kontraste, malbona estas, tio, kio ne konvenas al io.

Nuance, bonemo (vd) estas tendenco al bono, dum bono kaj boneco konsistas el la eco mem estas bona.

Perfekta (vd) estas tio, kio estas finfarinta, finplenumita, kompleta, sen manko, dum bona enhavas la nocion de kmparo, per kio ûi diriûas konvena.

Cetere, bona situas en la kampo de la ekzisto, ne de la esenco, kiu diriûas nur pri la maniero ekzisti.

Kompare, bono rilatas al la ekzisto; vero kun la esenco.

Pro la fundamenteco de la ekzisto kaj de la esenco, la nocioj de bona kaj vero estas la plej ûeneralaj propraëoj de la ento, kiam tiu îi estas rigardata en komparo (vd).

3. Specoj. Laöforme, la specoj de bono rezultas el la diversaj manieroj laö kiuj fariûas la konveneco. Eblas distingi inter absoluta boneco kaj aparta boneco.

Avertis Tomaso el Akvino ke, "en Dio la boneco okazas simple kaj egale îiu-rilate, dum en la kreitaëoj multoble kaj subdividite" (Suma Theol., I, Q. 47, a. 1).

Tio, kio estas konvena, povas situi ekstere, kiel ankoraö ne atingata; tiam ûi estas ekstere bona (latine, ekstrinsece bona), tio estas, bona por esti dezirata kaj konkerenda.

Estas laöforma speco, tio, kio en juro estas nomata bono sen posedanto, latine bonum vacans (vd. L: 0850).

4. Laömaterie, okazas tiel multaj bonaj aferoj, kiom da diversecoj prezentiûas en la ekzisto.

En kampo de la kategorioj, la bonoj estas tiel multaj, kiel multas la kategorioj mem de estoj.Tiu distribuo en kategoriojn de bonoj gravas por pritrakti la homan bonecon.

Gravas precipe la distingoj inter spiritaj bonoj kaj materiaj bonoj; simile, eternaj bonoj kaj tempaj bonoj.

Rilate la distribuon, bono estas individua, kiam rigardata la konveneco de la individuoj, komuna (vd 3991), kiam rigardata la intereso de la kolektivo.

La kategorio de ago, - kiu divideblas en konon, imanentan agon, eksteran faron, - enhavas apartan distingon, inter la kapblo agi kaj la afero agata. Sekve estas distingi inter bona kapablo kaj bona rezulto de la ago. Pro tio, oni parolas pri bona volo kaj la bono kiel objekto celata.

Tiu bona volo enhavas formojn, nomeblajn bonemo, bonvolemo, bonfaremo (vd 0863), gravaj en homa virto.

Rilate la specon de afero, laö kio fariûas la konveneco, okazas la fundamenta distingo inter ontologia bono (vd) kaj la morala bono (vd 5197).

Morale bona, aö morala boneco estas la ago de la volo, kiam ûi elektas agi kaj fari ion laö la bono ankoraö ne posedata.

Reduktiûas al materia divido la propraëo de la bono esti plaîa. Tiusence, estas grade plaîaj bonoj.

5. La ontologia bono, laö kio, îiu ajn ento estas dirata bona (= konvena al si mem), montriûas per simpla aparta konsidero (vd), en kiu la ento estas rigardata en rilato. Nu, en rilato, la ento montriûas konvena al si mem.

5. La morala bono rilatas al konvena ago, pri kio multe diskutas la filozofoj, kiam la afero estas decidi pri la etiko (vd).

Por la neopozitivistoj neniu ago estas per si mem bona, nek malbona. Nur relative, tio, kio estas agrabla, fariûas elektebla kaj pro tio estas dirata bona. Sekve, la etiko estas io subjektiva.

Por la racionalismaj filozofoj, la boneco estas ne nur subjektiva. La etikeco jam okazas sendepende de la subjekto.

Okazas subdivido de la racionalismaj opinioj pri la deviga bono en agado.

Por la aötonoma etiko (vd 0862) de Kant, la boneco okazas apriorisme; do, ûi situas ankoraö flanke de la subjekto, kvankam ne tute subjektivisme.

Por la etikoj fonditaj sur la esto, - nomeblaj heteronomaj etikoj, - la konveneco okazas flanke de la ento mem, kiu estas en si mem objekive ontologie bona. Aldone, per analizo de la eksplicita nocio de bono, malkovriûas la implicito, ke la ento necese estas bona, kaj, ke, kiam ûi agas, devas agi necese bone.

BONA SENCO. 0861.

A: good sens; sound sense; right sense. F: bon sens. G: gesunder Verstand; Gescheitheit. H: buen sentido. I: buon senso. P: bom senso. R:

1. Bona senco estas tiu normala kapablo, ordinare havata de îiu homo, por distingi tion, kio estas, kontraste al tio, kio ne estas.

Nuance, komuna senco (vd), latine sensus communis (vd L:), signifas komprenkapablo komuna al îiuj, sen la akcento en normaleco, kiel en bona kompreno, bona menso, bona senco. Cetere, sensus communis povas signifi enkadre de la sentoj, tio kio estas komuna al îiu senso.

Estas la bona senco, - same la komuna senco, - neniu aparta fakulto, sed nur kutima nivelo de la kapablo de la racio atingi sufiîe kritikan elementan scion.

2. La homa kapablo kompreni ne egalas en îiuj, sed ûis certa nivelo îiuj normale komprenas, îar sufiîe kapablaj por atingi la rektan sencon pri la plej necesaj aferoj. Pro tio oni asertas, ke la bona senco ekzistas en la menso de îiu normala homo. Al tiu bona senco oni apelacias, kiam oni elstarigas, ke kelkaj veraëoj estas sufiîe klare kompreneblaj, por ke ili ne estu neataj kaj orientu sufiîe bone la homan konduton.

Avertis Kartezio:

"La kapablo juûi bone kaj distingi la veron kontraö la falso, kio estas propre tio, kion oni nomas la bonan sencon aö la racion, estas nature egala en îiuj homoj" (Diskurso de la metodo, I, 1).

3. Epistemologie oni apelacias al komuna senco, por forigi kelkajn ïokajn teoriojn.

Sed tiu apelacio nur validas kiel prudenteco, per kio restas klare, ke la kontraöaj ïokaj opinioj devas esti pli atente ekzamenataj. Tiu etimologia apelacio, tamen, ne signifas ke la bona senco estas uzata kiel aparta fakulto.

E. Pauli.

BONA VOLO. Etiko de... (Kant). 0862.

A: the good will. F: bonne volonté. G: gut Wollen. H: buena volo. I: buona voluntà. P: boa vontade. R:

1. Esprimo uzata de Kant por meti la fundamenton de la etiko (Grundlegung zur Metaphyzik der Sitten - Metafizika fundamento de la kutimoj...).

2. Bona volo, laö la asertoj de Kant, estas la nura intenco de la volo esti bona, sendepende de celoj atingendaj:

La volo "ne estas bona, per tio, kion ûi produktas aö atingas, aö îar ûi estas adekvata por plenumi iun proponitan celon, sed ûi estas bona nur per sia volo (allein durch das Wollen)".

Pli estis Kant asertinta pri la nura intenco de la volo esti bona:

"Ni en iu parto de la mondo, inkluzive ekstere de la mondo, estas ebla pensi ion, kio povu esti konsiderata sen rezervaëo kiel bona escepte la bonan volon. La kompreno, la akuteco, la juûo kaj iu ajn talento de la spirito, kiel ajn ili estu nomataj, kuraûo, decido kaj konstanteco, kiel propraëoj de la temperamento, ili estas en pluraj kazoj bonaj kaj dezirendaj, tamen ili povas fariûi tre malbonaj kaj nocaj, se la volo, kiu uzas tiajn dotojn de la naturo kaj kies speciala konsisto ricevas la nomon karaktero, ne estas bona" (Metafizika fundamento de la kutimoj, je la komenco).

Aldone Kant avertis, ke la samo okazas kun la povo, la riîeco, la savo, la bonstato de la vivo, ktp. La manko de volo bona kaj pura, malgraö la seninterrompa prospero, ne permesas al iu ajn observanto senti plaîon.

"Sekve, la bona volo ïajnas konsisti la nepran kondiîon, por ke valoru la penon esti feliîa" (Ibidem).

Kontraste, aliaj aferoj estas bonaj, se ili estas, ekzemple, uzataj por bona celo. Tio povas okazi ekzemple kun la scio. Malsame, la bona volo, ne dependas de tiu celo, sed nur de si mem.

3. Kontraö la bona volo de Kant opiniis pluraj. Jam principe, la tradicia senco de bono estas io interna de la ento mem. Bono estas atribuata al îiu ento kiel estanta transcenda kvalito, kiu do ne nur direblas origine pri la volo.

Scheler, en la kunteksto de la filozofio de valoroj, avertis, que sen la valoroj kaj ties hierarkio ne eblas paroli pri bona volo.

4. Aliaj sencoj de bona volo estas nur eventualaj pli altaj kvalitoj atribuataj. En îi eventuala senco, bona volo kutime signifas la bonan intencon fari ion per la plej bona ebla maniero.

E. Pauli.

BONEMO, BONVOLEMO, BONFAREMO. 0863.

L: bonitas, -atis; benevolentia, -ae.

A:goodness. F: bonté. G: Gütigkeit. H: bondad. I: bontà. P: bondade, benevolencia; benefiîencia. R:

1. Atente al la distingo inter volo, kiu celas la bonon, kaj la bonon en si mem, - bonemo, bonvolemo, bonfaremo rilatas al volo, ne simple al bono, -eco (vd 0860) en si mem.

Efektive, eblas distingi inter la boneco de la volo mem kaj la bono celata de la volo (vd 0860,4). .

2. Rimarku tamen la nuancojn, enkadre de la sama bona volo, de tri formoj de bono:

Bonemo estas io ajn emo esti bona.

Bonvolemo estas la aparta emo de la volo agi bone.

Bonfaremo estas la emo agi bone kun aldona bona faro.

Tiuj tri formoj, - bonemo, bonvolemo, bonfaremo, - estas estas emo fari ion bonan por alia.

Bonemo estas pli ûenerala diraëo, îar ne estas dirata per kio kapablo la emo fariûas.

Sed, per distingo de la kapablo, - bonvolemo estas bonemo de la volo, bonfaremo estas bonemo de la faro.

Similaj estas la emoj dirataj per bonfaro (vd 0866), filantropio (vd), karitato (vd). Sed, en tiuj nomoj ne estas elstarigata la emo, sed nur la bona enhavo praktikata.

3. Principe estas distingo inter ago (vd) kaj faro (vd): la ago estas imanenta, dum la faro okazas ekstere.

Tiel distingite, bonvolemo estas emo enkadre de la ago, per kio la volo imanente emas esti bona; bonfaremo, kvankam antaösupozas la bonvolemon, okazas per eksteraj faroj.

Per uzo de la kunteksto la tute ûenerala boneco povas signifi la specifajn sencojn de bonemo, bonvolemo, bonfaremo. Kutime, la naciaj lingvoj faras tion.

4. Pro la ûenerala karaktero de la konceptoj de bonvolemo kaj bonfaremo, la vortoj tuj atentigas pri apartaj specoj, kaj kiuj tre varias laö la lingvoj, kiuj ofte uzas figurajn kaj analogiajn konceptojn. Tamen iamaniere la esprimoj estas tradukeblaj.

Ekzemple, la greka , Ü < @ 4 " (= bonvolema), kunmeto el , Ü (= bone, -a) kaj < ` @ H (= penso) (Etiko al N., Aristotelo); bonkora, per uzo de la universala simbolo de bonvolemo); la angla kindness (= komplezo), el kind (= speco); la latina benevolentia (= bonvolema); humaneco, el humana.

5. La uzo de boneco en aparta signifo de boneco kiel bonvolemo fariûis ofta, kiam je la 16-a ka 17-a jarcentoj oni diskutis pri la vola boneco de Dio rilate la kreon de la mondo.

Leibniz verkis traktaëon por pravigi la dian agon. Tie legeblas: "Tiuj, kiuj imagas ke se Dio estus determinita verki pro la boneco de la aferoj mem, li estus aganto determinita per la neceso en siaj agoj..." (II, § 903).

6. Pri la individuoj bonemaj, bonvolemaj, bonfaremaj. Dio estas bonvolema nur en la senco, ke Li, ekde la eterno estas volo de si mem. Li nenion povas almeti novan al si mem, îar Li jam estas intensive plena perfekteco.

Se Dio tamen kreis la mondon, Li nur povis havi kiel celon doni al aliaj simple por doni, îar tiuj aliaj nenion povas almeti al Dio. La bonvolemo de Dio, okaze de la kreo, restas do nur en tiu bonvolemo, sen intereso fari ion favore de si mem, do sen intereso en kredita enspezo.

Kutime la tradiciaj religioj rigardas Dion antropomorfisme kiel postulantan kontraöpagon, per bonaj agoj fare de la homoj por meriti plibonan estontecon kaj per materia ofero, ekzemple, de pano, vino, cerealoj, oferbuîitaj bestoj, ktp.

7. Vendo de servoj. Principe, servoj povas esti vendataj. Jen sistemo necesa.

Egoisme, homoj kutime nur vendas siajn helpojn al aliaj.

Oni lernu esti ankaö esti bonvolemaj homoj. Îiu strebu imiti la bonvolemon de Dio, kiom eble, fornante niajn servojn, precipe al tiuj, kiuj bezonas pli da helpo.

E. Pauli.

BONFARO, -ADO, -ANTO. 0866

L: beneficentia, -ae.

1. Vortformado, en kiu bon- estas uzata prefikse (PIV): bonfari.

2. Bonfaro estas faro en si mem konvena. Sed kutime estas nomataj bonfaroj precipe tiuj pli bezonaj al individuo aö bezonaj al la kolektivo.

Nuance, filantropio (vd), karitato (vd) estas faroj pro solidareco kaj amo, dum bonfaro estas afero rekte farata kiel bona.

Rimarku, la diferencon inter bonfaremo (vd), kaj bonfaro, kiu ne inkluzivas la emon, sed nur signifas enhave.

3. Bonfarantoj kutime elstaras en la homa estimo.

Estas objektive aparte bonfarantoj de la homaro tiuj, kiuj, sendepende de monpago, per siaj esploroj malkovris solvojn por gravaj problemoj.

Ekzemple, estas bonfarantoj de la homaro îiuj inventistoj de vakcinoj donantaj imunecon kontraö mikrobaj kaj parazitaj malsanoj.

Same, estas bonfarantoj gepatroj, majstroj, publikaj administrantoj, regnestroj plenkore dediîataj al siaj funkcioj.

Per memoraëoj kaj monumentoj, ofte estas elstarigataj por publike danki la bonfarantojn.

Estas malbonfarantoj de la homaro, tiuj, kiuj per patento (vd), malpermesas, ke aliaj utiligu inventaëon.

E. Pauli.

BONHAVO. 0867.

L: patrimonium, -ii.

A: patrimony. F: patrimoine. G: Eigentum. H: património. I: patrimònio. P: patrimônio. R:

1. Vortformado, el bon-, uzata prefikse, kaj havo.

La latina patrimonium rilatas al la heredo ricevita de la gepatroj; la senco evoluis por signifi la familian bonhavon; figure, tiu patrimonium fariûis la bonhavo de iu ajn institucio.

2. Bonhavo estas havaëo kun aldona signifo favora al la posedanto. Ekzemple, en kredita konto bonhavo estas tiu parto, kiu restas favore de la kredanto; bonhavo enkadre de institucio dependa de kapitalo estas la fundamenta kapitalo, kio garantias la tutan sistemon.

Nuance, havaëo signifas nur la posedatan aferon, dum bonhavo aldonas detalon favoran.

3. Principe îiu ajn individuo kaj institucio dependas de kelkaj fundamentaj posedaëoj, kaj do de iu bonhavo.

Al tiu kampo de bonhavo reduktiûas la patrolando, kiel fundamenta necesa bonhavo de tuta nacio kaj koncerna Ïtato.

4. Kiam bonhavo apartenas al grupo aö institucio, la decidoj pri tiu institucia bonhavo ne restas en la dependo de unu homo, sed de pluraj. Pro tiu plureco, bonhavo de institucio aö grupo fariûas temo de civila leûo.

5. Apartaj aspektoj de la bonhavo de grupo malfacile determineblas, kaj estas necese ke la leûaro zorgu saûe pri tio.

Foje, nek îiuj grupiûintaj individuoj povas formeti sian grupan bonhavon, pro la eblaj sociaj sekvoj.

En la aparta kazo de bonhavo de familio apartenas ne nur al la patro, ne nur al la patrino, ne nur al ambaö kune fordoni la tutan familian bonhavon.

Konsidere al la filoj, ili ne povas simple fordoni îion, nek povas malheredi ilin. Eî îiuj kune ne povas fordoni îion, por ke la socio ne restu fine devigata subteni ilin.

Kompreneble, en familio la rigideco pri la bonhavo rilatas al la bezonoj, ne al la superfluaj rimedoj.

6. Kiu deziras helpi al instituciita movado, ne nur zorgu pri la burokratiaj enspezoj kaj elspezoj, sed pri la bonhavo mem sur kio baziûas la institucio .

Pli valoras, ekzemple, la helpo al la esperantistaj institucioj ol simple pagi la aliûon al kongreso. 17 de março de 1999 tiuj institucioj kaj koncernaj bonhavoj estas pli fundamentaj.

BONSTATO (HOMA BONA STATO). 0868.

1. Vortformado, per kunmeto de bon- kaj stato.

2. Bonstato estas ûenerala bona ekvivilibro de la elementoj consistigantan iun ajn aferon. Ekzemple, korpa kaj spirita bonstato.

Homa bonstato estas ordinare karakterizata per la rezultinta komforto, faranta la vivon malpli penigan.

Nuance, komforto (vd 3922) rilatas al la sufiîaj rimedoj helpantaj la medion esti agrabla, dum bonstato rilatas la normalan ekvivilibron de la situacio.

3. Estas ekvilibro de interagantaj faktoroj la îefa karaktero de bonstato. Principe, okazas ekvilibro kiam kontraöaj fortoj kapablas kune esti, per interago.

Certamaniere, ne eblas forto sen perforto. Sed perforto okazas, kiam la forto iras troen, dum interago (vd) jam estas ago enkadre de kontraöaj forto kapablaj agi unu sur la alia, sen perdo de ekvilibro, sen kio la tutaëo ne restas kune.

En la tuta naturo validas la leûo de binareco (vd), tio estas, de fortoj en kontraöaj direktoj, sed kiuj tendencas al sinsekvo de ekvilibro, en nivelo îiam pli granda, ûis certa adolteco, kie fariûas la bonstato, la sano, la dumviva tempo.

4. Unu el la fundamentaj homaj postuloj estas la bonstato. La harmoniaj interagoj de la vivaj fortoj konsistigas la normalan homan vivon.

Sen perfekta ekvilibro, nenio estas adekvate feliîa. Inverse, per la kreskema perdo de la vivo fortoj, fariûas la statoj de doloro, ûis la fina totala perdo, kiu estas la biologia morto.

E. Pauli.

BONUM VACANS. (L: 0869).

1. Latina esprimo, ekvivalenta al bono vakua, en la senco de bono sen posedanto, tio estas, sen heredanto.

Vortformado per la adjektiva participo vacans, -tis (= vacua, malplena), siavice el la verbo vaco, -atum, -are (= esti vakua, esti sen).

2. Bonum vacans, kiel jura nocio, estas aëo restanta sen posedanto.

3. Metafore, en filozofio bonum vacans estas io restanta for de la konataj klasifikoj de konceptoj, aö de la praktikitaj sciencoj.

E. Pauli.